Σιάτιστα – Μαστοροχώρια: Διάθεση εξερεύνησης
Το Βόιο είναι το βουνό στα δυτικά της Κοζάνης, στα σύνορα με τον νομό Γρεβενών. Η ζωή εδώ πάνω λογαριάζεται με καμινάδες. Τα περισσότερα χωριά είναι έρημα τον χειμώνα και οι καμινάδες που καπνίζουν δηλώνουν τα κατοικημένα σπίτια. Η διαδρομή ξεκινά από τη Σιάτιστα και καταλήγει στα Μαστοροχώρια του Βοΐου. Έχει μήκος 65 χλμ., τα οποία θα καλύψετε σε μιάμιση ώρα περίπου, χωρίς τις στάσεις. Ο δρόμος είναι ένας κλασικός επαρχιακός ασφαλτόδρομος, που τον χειμώνα όμως χρειάζεται προσοχή, καθώς στις ανήλιαγες στροφές πιάνει πάγος, ενίοτε χείμαρροι ξεχειλίζουν, ενώ στα μονοπάτια και στα πρανή η πηχτή λάσπη από το κοκκινόχωμα καραδοκεί. Το τοπίο είναι μυστηριώδες, λόγω ομίχλης, και σε κάνει να νιώθεις πραγματικός εξερευνητής.
Πηγές, καταρράκτες, βάθρες, βράχια, πυκνά δάση από βελανιδιές, καστανιές, οξιές, πεύκα, έλατα, πλατάνια. Ο ποταμός Πραμόριτσα διασχίζει την περιοχή και δεκάδες πανέμορφα γεφύρια τον στεφανώνουν.
Η Σιάτιστα, που είναι και η αφετηρία σας, είναι μια γοητευτική πόλη με βαλκανική αύρα, που πλούτισε τον 18ο-19ο αιώνα από το εμπόριο γούνας και λιαστού κρασιού. Ο πλούτος αυτός αποτυπώθηκε στα αρχοντόσπιτά της, από τα οποία σώζονται σήμερα πενήντα, αν και τα περισσότερα καταρρέουν. Επισκέψιμα είναι εκείνο της Πούλκως (τηλ. 6974-137721, 24610-26210, καθημερινά 08.30-14.30, εισιτήριο 2 ευρώ) και εκείνο του Δόλγκηρα, που λειτουργεί ως Λαογραφικό Μουσείο (Μαρκίδες Πουλίου, τηλ. 6946-834005, markides.gr, κατόπιν συνεννόησης).
Στο εσωτερικό τους θα τα χάσετε με τα ξυλόγλυπτα ταβάνια, τα ζωγραφιστά υπερμεγέθη τζάκια και τις τοιχογραφίες που αφηγούνται ολόκληρες ιστορίες. Εντυπωσιασμένοι θα μείνετε και από τον ναό της Αγίας Παρασκευής, στον οποίο επίσης αποτυπώνονται ο κοσμοπολιτισμός και οι νέες ιδέες που έφερναν οι Σιατιστινοί έμποροι. Ξεχωρίζουν το επίχρυσο ξυλόγλυπτο τέμπλο και οι υπέροχες τοιχογραφίες του γυναικωνίτη με τον Αριστοτέλη, τον Πλάτωνα, τον Σωκράτη, τη Σίβυλλα. Στην πόλη θα βρείτε επίσης εργαστήρια γούνας και λιαστό κρασί, η παραγωγή των οποίων συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Αν επιλέξετε να μείνετε εδώ, δείτε τις απλές μονάδες Σιατιστινό Αρχονταρίκι (τηλ. 24650-47020, aπό 45 ευρώ το δίκλινο με πρωινό) και Ιβερίς (24650-47054, από 65 ευρώ το δίκλινο με πρωινό) και γευματίστε στις ταβέρνες Τρία Πηγάδια (τηλ. 24650-22991) και Γραβάδικα (τηλ. 24650-22711).
Ο ποταμός Παλαιομάγειρος περνά από τον νερόμυλο και τα γεφύρια της Χρυσαυγής. (Φωτογραφία: ΟΛΓΑ ΧΑΡΑΜΗ)
Όσο το υψόμετρο μεγαλώνει, η ομορφιά κορυφώνεται. Κι όσο πλησιάζετε στα Μαστοροχώρια, βέβαια, τα χωριά των περίφημων μαστροκαλφάδων, που γύριζαν την Οθωμανική Αυτοκρατορία απ’ άκρη σ’ άκρη, στολίζοντας τον κόσμο με πέτρα. Μπροστάρηδες οι Ζουπανιώτες, του χωριού Πεντάλοφος, που οργανώθηκαν σε μπουλούκια. Στα χωριά τους θα δείτε πυργόσχημα αρχοντικά σπίτια από πελεκητή πέτρα και ξύλο, με λαξευμένα αγκωνάρια στις γωνίες, μεγάλες αυλόπορτες για να περνούν τα φορτωμένα ζώα και λιθανάγλυφες εντοιχισμένες πλάκες. Θα δείτε επίσης σοφά γεφύρια πολύτοξα ή μονότοξα, θαυμαστά καλντερίμια, κρήνες κι εκκλησιές-έργα τέχνης.
Κάθε χωριό έχει και το γεφύρι του, τη στρωμένη με πλατανόφυλλα πλατεία του, την εκκλησία του, τον καφενέ του. Από τα ωραιότερα είναι η Χρυσαυγή. Εδώ τα δάση δίνουν τη θέση τους στα βράχια και στην κοιλάδα όπου ελίσσεται ο Παλιομάγειρος και στεφανώνεται από δύο γεφύρια, της Μοιραλής στην είσοδο του χωριού και το άλλο, ακόμα πιο επιβλητικό, πλάι στον νερόμυλο και στον τεχνητό καταρράκτη. Πανέμορφο είναι και το Δίλοφο, δίχως παραφωνίες, με το τυροκομείο της οικογένειας Σαμαρά που το κρατάει ζωντανό.
Όλοι οι δρόμοι όμως οδηγούν στον Πεντάλοφο, το παλιό Ζουπάνι. Δύο γλυπτά, ο Ζουπανιώτης μάστορας και η γυναίκα της Πίνδου, σας υποδέχονται, στα 1.050 μ. υψόμετρο. Μαζί τους εκατοντάδες άνθρωποι που ζουν ξεχασμένοι μες στα βουνά, περιτριγυρισμένοι από πέτρινα σπίτια, εκκλησίες και καφενεία. Μαζί τους θα γευτείτε ντόπιο τσίπουρο, άγρια μανιτάρια, τουρσιά και θα μάθετε ωραίες ιστορίες και ίσως κάποιες κουδαρίτικες λέξεις, από τη μυστική διάλεκτο των μπουλουκιών.
Μη φύγετε πάντως από την περιοχή χωρίς μια βόλτα στον γειτονικό Βυθό και στη Μονή της Αγίας Τριάδας του 1740: είναι ένα πραγματικό φρούριο, χτισμένο λες στη μέση του πουθενά.
|| Η προτεινόμενη διαδρομή, από τη Σιάτιστα στον Βυθό, έχει μήκος 60 χλμ.
